IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Czwartek 21 listopada 2024

Czego i jak może domagać się pokrzywdzony od sprawcy w procesie karnym?

Źródło: www.psychotekst.pl

Obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienie

Przede wszystkim osoba pokrzywdzona może mieć w stosunku do sprawcy roszczenia o charakterze materialnym związane z przestępstwem, tj. o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Roszczenia te to przede wszystkim naprawienie powstałej w wyniku przestępstwa szkody oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Zostanie ono uwzględnione jedynie wtedy, gdy sąd uzna oskarżonego winnym i go skaże. Wówczas w wyroku sąd może zasądzić właśnie naprawienie szkody lub zadośćuczynienie.

W razie gdy pokrzywdzony żąda orzeczenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, a wniosek jest uzasadniony, sąd ma obowiązek ich orzeczenia, decyduje jedynie o jego wysokości. Z wnioskiem takim na rzecz pokrzywdzonego wystąpić może również prokurator. Sąd może również orzec obowiązek naprawienia szkody z urzędu, czyli bez wniosku pokrzywdzonego, jeśli uzna to za stosowne.

Oczywiście wniosek o naprawienie szkody można złożyć jedynie w sytuacji, gdy w wyniku popełniania przestępstwa powstała szkoda, która nie została dotychczas naprawiona (przykładowo przez samego oskarżonego lub przez zakład ubezpieczeń).

Obowiązek naprawienia szkody może zostać dotyczyć całej szkody lub jej części. Sąd decyduje na podstawie okoliczności konkretnej sprawy, czy orzec obowiązek naprawienia szkody w całości czy też jedynie w części. Co do zasady jednak, jeśli nie zachodzą żadne wyjątkowe okoliczności, należy orzec obowiązek naprawienia szkody w całości. Wartość szkody (kwotę) wskazuje pokrzywdzony i jest ona weryfikowana przez sąd. Szkoda obejmuje wartość utraconego lub zniszczonego mienia (przykładowo przy kradzieży wartość rzeczy, przy oszustwie wartość utraconych wartości etc), koszty leczenia związanego z przestępstwem (przykładowo przy pobiciu, wypadku samochodowym etc).

Odszkodowanie obejmuje także tzw. utracone korzyści czyli wartości, których pokrzywdzony nie osiągnął. Przykładowo można tu wskazać na korzyści utracone przez pokrzywdzonego będącego taksówkarzem, któremu skradziono pojazd służący mu do pracy.

Zadośćuczynienie sąd może zasądzić, jeśli w wyniku popełnienia przestępstwa doszło do powstania szkody niemajątkowej czyli tzw. krzywdy. Szkoda taka dotyczy wartości niematerialnych jak zdrowie, wolność, godność i in., a powstaje przykładowo w razie doznania uszczerbku na zdrowiu, bezprawnego pozbawienia wolności, pomówienia etc.

Co istotne, pokrzywdzony może (jeśli są ku temu podstawy) wnosić o zarówno o zasądzenie na jego odszkodowania i zadośćuczynienia. Nie musi on więc wybierać między jednym z tych roszczeń.

Jak dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia?

Aby móc dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia, należy złożyć do sądu wniosek o jego zasądzenie. Wniosek ten należy złożyć do czasu zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie. Pokrzywdzony co do zasady jest przesłuchiwany zaraz po oskarżonym. Wówczas, zeznając może on ustnie przed sądem złożyć wniosek, o którym może powyżej. Warto jednak wystąpić z wnioskiem już wcześniej, składając do sądu stosowne pismo. Wtedy nie ma ryzyka, że uchybi się terminowi do złożenia wniosku. Nie ma konieczności jego szczegółowego uzasadniania, należy jednak wskazać żądaną kwotę i uzasadnić jej wysokość.

Należy pamiętać, że jeśli pokrzywdzony wniesie pozew na drodze cywilnej przeciwko sprawcy, to sąd w sprawie karnej nie może zasądzić naprawienia szkody lub zadośćuczynienia.

W przypadku, gdy sprawców było dwóch lub więcej, można dochodzić naprawienia szkody od nich wszystkich solidarnie, czyli wspólnie.

W kontekście uprawnień osoby pokrzywdzonej w praktyce istotne jest to, co się dzieje, gdy sąd skaże sprawcę na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a jednocześnie zasądzi obowiązek naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego. Otóż wówczas pokrzywdzony ma dogodną pozycję do dochodzenia swoich roszczeń, ponieważ jeśli sprawca nie naprawi szkody, sąd może zarządzić wobec niego wykonanie kary, a co za tym idzie, trafi on do zakładu karnego.

Inne sposoby dochodzenia roszczeń w sprawie karnej

Zamiast wniosku o naprawieni szkody pokrzywdzony złożyć może w sprawie karnej powództwo cywilne. Dotyczyć ono może roszczeń majątkowych, które wynikając bezpośrednio z przestępstwa. Powództwo składa się do sadu do czas rozpoczęcia rozprawy. O powództwie orzeka sąd w wyroku kończącym sprawę. Z punktu widzenia pokrzywdzonego łatwiejsze jest jednak dochodzenie swoich praw poprzez złożenie wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie.

Sąd może również zobowiązać oskarżonego w określonych wypadkach (w szczególności warunkowo zawieszając wykonanie kary), aby przeprosił on pokrzywdzonego. Nie jest to jednak forma dochodzenia przez pokrzywdzonego swoich praw. Obowiązek ten ma raczej na celu wpłynięcie na postawę oskarżonego.