IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Czwartek 21 listopada 2024

Co to są przestępstwa ścigane na wniosek?

Źródło: www.psychotekst.pl

W prawie karnym wyróżniamy tzw. przestępstwa wnioskowe, tj. przestępstwa ścigane na wniosek uprawnionego podmiotu, najczęściej pokrzywdzonego. Są to przestępstwa, wobec których wniosek uprawnionego jest przesłanką wszczęcia i kontynuowania postępowania karnego. Jednak w odróżnieniu od przestępstwo ściganych z oskarżenia prywatnego (patrz osobny artykuł), chodzi tylko o samo złożenie wniosku, a po jego złożeniu postępowanie toczy się z urzędu, tak jak przy innych przestępstwach, o czym organ prowadzący postępowanie (np. Policja) powinien pouczyć. Wniosek może zostać złożony w dowolnej formie, np. na piśmie przesłany pocztą lub złożony na biurze podawczym prokuratury bądź ustnie do protokołu (np. w toku przesłuchania).

Przykłady przestępstw ściganych na wniosek:

przestępstwo groźby bezprawnej (art. 190 k.k.),
przestępstwo tzw. stalkingu (art. 190a k.k.),
przestępstwo wykonania zabiegu leczniczego bez zgody przestępstwa (art. 192 k.k.),
zgwałcenie (art. 207 w zw. z art. 205 k.k.),
przestępstwo niealimentacji (ar. 209 k.k.).

Jest też grupa przestępstw, której ściganie - co do zasady - odbywa się w "zwykłym" trybie (czyli z urzędu), jednak jeżeli przestępstwo zostało popełnione na szkodę osoby najbliższej dla sprawcy, wówczas jest to przestępstwo wnioskowe i ściganie uzależnione jest od wniosku tej osoby (są to tzw. przestępstwa względnie wnioskowe). Są to dla przykładu takie przestępstwa jak:

kradzież (art. 278 k.k.),
kradzież z włamaniem (art. 279 k.k.),
przywłaszczenie (art. 284 k.k.),
oszustwo (art. 286 k.k.).

Przykład: pewna osoba została okradziona. Po pewnym czasie okazało się, że sprawcą kradzieży jest osoba najbliższa dla pokrzywdzonego (np. jego brat, siostra, rodzic, dziecko, małżonek itp.). Z tego powodu dalsze czynności organów ścigania uzależnione są od złożenia wniosku przez pokrzywdzonego. Jeżeli tego nie uczyni, postępowanie przygotowawcze nie może zostać wszczęte, a jeżeli już zostało wszczęte - musi zostać umorzone.

W związku z zagadnieniem przestępstw wnioskowych rodzi się bardzo ważne pytanie - czy raz złożony wniosek o ściganie może zostać następnie odwołany? Kwestię tę reguluje przepis art. 12 § 3 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z nim, wniosek może być wprawdzie cofnięty, jednak za zgodą prokuratora, jeżeli nadal toczy się postępowanie przygotowawcze, a jeżeli postępowanie weszło już na etap sądowy - za zgodą sądu. Poza tym wniosek może być cofnięty nie później niż do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej (czyli do momentu odczytania przez oskarżyciela aktu oskarżenia). Nie można cofnąć złożonego wniosku, jeżeli przestępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego (czyli przestępstwo zgwałcenia; rozwiązanie takie stanowi próbę kompromisu pomiędzy potrzebą ścigania sprawców tak brutalnych przestępstw, a potrzebą poszanowania woli osoby pokrzywdzonej tym przestępstwem, której pozostawiono decyzję co do wszczęcia postępowania). W razie cofnięcia wniosku, ponowne jego złożenie jest niedopuszczalne.

Przykład: brat pewnej osoby X dopuścił się wobec niej oszustwa. Początkowo X jako pokrzywdzony złożył wniosek o ściganie, wskutek czego prokurator wszczął dochodzenie, przeprowadził czynności dowodowe i postawił zarzuty sprawcy przestępstwa, czyli bratu X. Jednak potem X pojednał się z bratem i wyjaśnili osobie wszystkie sprawy; X nie chce już, aby sprawca był ścigany. Dlatego składa prokuratorowi oświadczenie o cofnięciu wniosku o ściganie. Jeżeli prokurator wyrazi na to zgodę, będzie musiał umorzyć postępowanie.