IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Czwartek 21 listopada 2024

Myśli o jedzeniu w zaburzeniach odżywiania

Źródło: www.psychotekst.pl

Anoreksja (anorexia nervosa, jadłowstręt psychiczny) i bulimia (bulimia nervosa, żarłoczność psychiczna) są najczęściej diagnozowanymi zaburzeniami odżywiania. Występują częściej u kobiet niż u mężczyzn, a najwięcej przypadków zachorowań obserwuje się w okresie dorastania. Możliwych przyczyn tych chorób jest wiele. Na powstanie i utrzymywanie się anoreksji i bulimii ma wpływ równie wiele nakładających się na siebie czynników.

Waga osób diagnozowanych na anoreksję nie przekracza 85% wagi oczekiwanej dla danego wzrostu i wieku. Jednak diagnoza nie opiera się jedynie na niskiej wadze chorego. U chorych stwierdza się również duże zniekształcenia w postrzeganiu własnego ciała. Osoby takie uważają siebie za zbyt grube a swoją wagę za zbyt wysoką. Obecny jest u nich ciągły strach przed przytyciem. Zaburzenia hormonalne mogą zatrzymać zmiany fizyczne typowe dla okresu dojrzewania, powodując na przykład zanik miesiączki (u kobiet) czy problemy z potencją (u mężczyzn).

Diagnoza bulimii opiera się natomiast na stwierdzeniu spożywania co najmniej dwa razy w tygodniu ilości jedzenia, znacznie przekraczających możliwości większości ludzi, przez osobę chorą. Po takim epizodzie żarłoczności bulimik próbuje odzyskać stracone poczucie kontroli i zapobiec przybraniu na wadze poprzez stosowanie różnego rodzaju środków przeczyszczających, prowokowanie wymiotów, głodzenie się lub intensywne ćwiczenia. W bulimii, podobnie jak w anoreksji, obecny jest strach przed przytyciem, bulimicy starają się utrzymywać wagę swojego ciała poniżej wagi optymalnej.

Opisano wiele modeli tłumaczących proces powstawania i przebiegu zaburzeń odżywiania. Jednym z takich modeli jest poznawczy model zaburzeń odżywiania. Koncentruje się on na przekonaniach i myślach, jakie pojawiają się u ludzi cierpiących na anoreksję czy bulimię. Jako że osoby diagnozowane na zaburzenia odżywiania ciągle skupione są na wyglądzie swojego ciała, uzależniają swoją samoocenę i nastrój od wagi i wyglądu zewnętrznego. Jakiekolwiek niedoskonałości ciała, nawet te, których obiektywnie nie ma, mogą więc w konsekwencji prowadzić do przejawiania zachowań patologicznych, zagrażających zdrowiu a nawet życiu, ale które w szybki sposób zapobiegać będą przybraniu na wadze.

Strach przed przytyciem powoduje u chorych na anoreksję i bulimię ciągłą koncentrację na jedzeniu. Poznawczy model zaburzeń odżywiania ogniskuje się właśnie na myślach osób chorych, wyróżniono w nim trzy rodzaje myśli pojawiających się u cierpiących na zaburzenia odżywiania. Są to:

pozytywne myśli związane z jedzeniem
negatywne myśli związane z jedzeniem
myśli przyzwalające.

Pozytywne myśli na temat jedzenia dotyczą korzyści, które – według osoby chorej na bulimię i anoreksję – płyną z jedzenia. Może to być na przykład przekonanie, że jedzenie zagłuszy nieprzyjemne myśli, wprawi choćby na krótką chwilę w lepszy nastrój, pozwoli zapomnieć o strachu czy nudzie. Negatywne myśli koncentrują się na postrzeganych konsekwencjach jedzenia. Będą to wszystkie myśli na temat tycia i utraty kontroli nad jedzeniem. Myśli przyzwalające natomiast ułatwiają rozpoczęcie jedzenia, a później kontynuowanie tego zachowania. Wszystkie te myśli są automatyczne, przytłaczające i ciężko poddają się kontroli. Pojawiają się po sobie na zasadzie błędnego koła i są jednym z czynników podtrzymujących zaburzenia odżywiania.

Negatywne myśli o sobie, o własnym wyglądzie, o wadze i kształcie własnego ciała (które nierozerwalnie łączą się z niską samooceną, lękiem i symptomami depresyjnymi) prowadzą do epizodów żarłoczności. Najskuteczniejszym sposobem radzenia sobie z takimi negatywnymi emocjami według osób cierpiących na anoreksję czy bulimię jest jedzenie, dlatego w odpowiedzi na te emocje pojawiają się pozytywne myśli związane z jedzeniem. Łagodzą one na pewien czas nieprzyjemne odczucia. Jednak zaraz po rozpoczęciu jedzenia dochodzi do aktywacji myśli negatywnych, a u chorych budzi się lęk przed konsekwencjami jedzenia. Te sprzeczne ze sobą typy myśli powodują powstanie myśli przyzwalających, które prowadzą do niekontrolowanej żarłoczności i zaniku poczucia głodu / sytości. Po takim epizodzie osoba chora znowu odczuwa negatywne emocje, obwinia siebie za to co się stało, zaczyna martwić się o swoją wagę, wstydzi się. Prowadzi to po raz kolejny do prowokowania wymiotów, stosowania środków przeczyszczających, głodówek czy restrykcyjnych diet, itd.

Myśli bulimików różnią się od myśli osób cierpiących na anoreksję. W anoreksji widoczne są głównie pozytywne i negatywne myśli związane z jedzeniem oraz negatywne myśli o sobie. Brak myśli przyzwalających powoduje, że nawet spożycie niewielkiej ilości pokarmu skutkuje wystąpieniem myśli negatywnych na temat jedzenia. Zasada aktywowania i działania tych myśli jest jednak taka sama w obu tych chorobach.

Myśląc o zaburzeniach odżywiania często dostrzegamy jedynie fizyczne objawy choroby, takie jak niska waga ciała, prowokowanie wymiotów czy ciągłe narzekanie na mankamenty własnego ciała. Jednak anoreksja i bulimia to choroby nie tylko ciała, ale też umysłu. Waga w normie nie oznacza zdrowia, a waga poniżej normy nie zawsze oznacza chorobę. Dlatego tak ważna jest kompleksowa diagnoza zaburzeń odżywiania, dostrzeżenie zaburzeń również w sferze myśli i nastroju.