IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Czwartek 21 listopada 2024

Psychologiczne granice - część 3 - Jak asertywnie wyrazić sprzeciw?

Źródło: www.psychotekst.pl

Psychologiczną granicą zaznaczamy wszystko to, co należy do nas: nasze myśli, uczucia, potrzeby, sądy i opinie, nasze ciało i naszą własność, naszą intymność i nasze tajemnice. Noworodki nie wyczuwają tej granicy między sobą a nie-sobą. Kształtuje się ona w dalszym rozwoju. Dzieci w wieku 2 lat uczą się np. tego, co od nich zależy, ćwiczą wyrażania słowa NIE, zaznaczanie własnej granicy bo dopiero całkiem niedawno ją odkryły. Starają się zakomunikować najbliższym granicę miedzy sobą a światem zewnętrznym. Innymi słowy trenują asertywność, sprawdzają czy rodzice zaakceptują ich nową postawę. W zależności od panującego w rodzinie pomysłu na wychowanie, rodzice będą je wspierać w asertywnej postawie, bądź ją temperować.

Ponadto rodzice staną się modelem dla zachowań dziecka. Obserwując swoich opiekunów mały człowiek uczy się asertywności, agresji bądź uległości. Jeśli ma okazję widzieć jak dorosły wyraża sprzeciw i wszystko kończy się bezpiecznie - to będzie umiał sam to wdrożyć w życie. A co jeśli widzi, że sprzeciwienie się jednego rodzica wywołuje wściekłość w tym drugim, robi się nieprzyjemnie lub wręcz niebezpiecznie? Co wtedy, gdy jeden z rodziców zupełnie nie wyraża sprzeciwu, jest uległy, zastraszony a drugi dominuje, dysponuje, karze i rozdziela zranienia? Widzi więc z jednej strony uległość a z drugiej agresję - i właśnie takie wzorce postępowania przyswoi. To znaczy, że w dorosłym życiu będzie mu łatwiej uruchomić uległość lub agresję, natomiast konstruktywny zdrowy sprzeciw będzie niedostępny.

Na szczęście, asertywne zachowania nie są wrodzone i można się ich nauczyć w każdym wieku. Tak jak jazdy rowerem, samochodem, gotowania, itd. Tak jak i całej asertywności tak i sztuki radzenia sobie z naciskiem można się wyuczyć.

Nacisk to próba przesuwania twoich granic

Nacisk jest pojęciem używanym w fizyce - jest to działanie jednego ciała na drugie z pewną siłą, w psychologii nacisk to inaczej presja, przymus, oddziaływanie na kogoś w celu skłonienia lub zmuszenia go do czegoś. Takich sytuacji w codziennym życiu mamy niemało. Znajomy nakłaniający nas do zmiany zdania w dyskusji, przechodzień nalegający na odstąpienie mu papierosa lub pieniędzy, kuzyn wymuszający na nas pożyczkę, partner żądający dostosowania się do wymyślonych przez niego reguł. Akwizytor próbujący nakłonić nas do nabycia towaru, którego nie potrzebujemy, wyznawca religijny chcący nas nawracać w imię jego a nie naszych poglądów.

Poniżej proponuję kilka komunikatów, które mogą ułatwiać stawianie granicy osobie wywierającej nacisk, jeśli chcemy obronić swoją decyzję i przeciwstawić się namowom.

1. "Zdarta płyta"
Statystycznie najskuteczniejszą metodą radzenia sobie z naciskiem jest technika "przerwanej płyty", ("zdarta płyta"). Jej nazwa pochodzi od winylowych płyt, tzw. czarnych krążków, które niekiedy zacinały się i wtedy spod igły gramofonu wydobywał się wielokrotnie powtarzany mały fragment muzyczny. Chodzi o powtarzanie słów odmowy, kilkakrotnie, w niezmienionej formie, bez tłumaczenia dlaczego nie zrobisz tego, o co cię ktoś prosi. Np. "Nie pożyczę ci pieniędzy". Sposób ten jest szczególnie przydatny w rozmowie z osobą, która nie słucha naszych argumentów. Możemy to stosować w takich sytuacjach, kiedy wyjaśnienia zachęcałaby jedynie rozmówcę do trwania przy własnym uporze, np. dalszego zachęcania do nabycia karnetu, skosztowania piątej porcji tortu, itd. Najważniejsze w stosowaniu tej techniki jest precyzyjne określenie swoich potrzeb - tzn. czego dokładnie chcesz, albo czego sobie nie życzysz, czy czego nie zrobisz. Następnie spokojnie, ale stanowczo powtarzaj swoją wypowiedź tyle razy, ile to będzie konieczne aby rozmówca wycofał się. Nie zmieniaj treści komunikatu.

2. Poproszenie o nienaleganie
Warto nazwać to, co się dzieje miedzy tobą a rozmówcą po imieniu: presja, namawianie, nakłanianie. I poprosić by przestał to robić.
"Daj spokój, nie nalegaj więcej, proszę!"
"Przestań mnie namawiać - ja nie zmienię zdania!"
"Przestań proszę!", itp.

3. Odwołanie się do swoich decyzji, postanowień i podkreślenie ich ostateczności, nieodwołalności
Trzeba głośno używać słów "decyzja", "postanowienie", "moje", "ja". To wyraźnie akcentuje naszą pewność, wewnętrzną siłę i przekonanie.

np. "Podjąłem decyzję, że nie pożyczę ci tym razem pieniędzy. I moja decyzja jest nieodwołalna."
"Postanowiłam nie pożyczyć ci pieniędzy"
"Zdecydowałem się nie pomagać ci finansowo, dopóki nie zrobisz porządku ze swoim nałogiem"

4. Odwołanie się do własnych zasad, wartości i norm
Jeszcze mocniejszym argumentem w walce z naciskiem jest nazwanie swoich zasad i powiedzenie co jest dla mnie cenne i z czego na pewno nie odpuszczę, nie zrezygnuję.

np.:
"Nie pożyczam pieniędzy"
"Mam taką zasadę, że nie chodzę na imprezy alkoholowe."
"Teraz jest dla mnie najważniejsze to, że nie piję."
"W moim domu obowiązuje zasada nie spożywania alkoholu. Chcę cię o tym uprzedzić."
"Mam taką zasadę, że nie pożyczam pieniędzy, tym którzy nie oddają na czas"
"Mam taką zasadę, że nie pożyczam pieniędzy bez uzgodnienia tego z partnerem."
"Największą wartością jest dla mnie moje zdrowie - dlatego nie biorę narkotyków".

5. Odwołanie się do prawa do szacunku
Pamiętajmy, że wszystkim nam należy się szacunek, choćby tylko dlatego, że jesteśmy ludźmi. Pamiętajmy, że możemy wymagać od innych tego, żeby nas szanowali, żeby respektowali nasze decyzje, nasze opinie, naszą granicę.

Np.: "Proszę Cię, uszanuj to, co powiedziałem. Moja decyzja jest nieodwołalna."
"Rozumiem, że ci zależy, ale uszanuj moją decyzję / moje postanowienie / moja odmowę..."

6. Odwołanie się do swoich uczuć
To dość mocny argument, zapewne dlatego, że tak rzadko decydujemy się informować stanowczo o swoich emocjach. A możemy po prostu użyć komunikatu JA - czyli: ja czuję coś, gdy ty robisz coś.

np.: "Zaczyna mnie to denerwować!
"Czuję się zirytowany tym co robisz!"
"Jestem coraz bardziej rozzłoszczony tym namawianiem"
"Czuję złość w tej chwili - przestań!"
Jeśli kogoś dobrze znasz i możesz liczyć na życzliwość rozmówcy: "Kiedy tak namawiasz i namawiasz czuję coraz większą obawę, że ulegnę w końcu i bardzo tego nie chcę, więc proszę - przestań już!"

7. Zapowiedź zerwania kontaktu
Gdy powyższe sposoby nie skutkują pozostaje powołać się na zaplecze, czyli na to, co zrobisz jeśli namawiający nie przestanie cię naciskać. Jest to zapowiedź sankcji, sankcją może być zerwanie kontaktu.

"Słuchaj, jeśli nie przestaniesz to będę zmuszony wyjść, to przestaniemy się spotykać!"
" Jeśli nie zmienisz swego zachowania, to przestanę z tobą rozmawiać."

8. Zerwanie kontaktu
Gdy pomimo zapowiedzi zerwania kontaktu osoba nadal na Ciebie naciska - konsekwentnie wykonaj sankcję, którą wcześniej zapowiedziałeś, zrealizuj swoje zaplecze. Przerwij rozmowę, odejdź, wyjdź, zerwij kontakt, zadzwoń po policję jeśli partner zaczyna być agresywny, znajdź pomoc, jeśli tego ci trzeba.