IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Czwartek 21 listopada 2024

Co powinno wzbudzić niepokój rodzica czyli jak rozpoznać, że twoje dziecko używa substancji psychoaktywnych... - część 1

Źródło: www.psychotekst.pl

Na początek warto zwrócić uwagę na fakt, że nie każde używanie przez dziecko substancji psychoaktywnych jest równoznaczne z jego uzależnieniem od tych substancji, tym bardziej ważne jest, by zwracać uwagę na pojawiające się oznaki ich używania, żeby jak najszybciej dostrzec problem i mu przeciwdziałać.

W kontakcie z substancjami psychoaktywnymi czyli alkoholem, narkotykami, lekami czy nikotyną, możemy wyróżnić 4 fazy:

FAZA 1: EKSPERYMENTOWANIE

To pierwsze sporadyczne, okazjonalne kontakty wynikające najczęściej z ciekawości "jak to jest". Nastolatek zażywa substancję poczęstowany przez kogoś na imprezie lub razem z innym, równie zaciekawionymi kolegami podejmuje decyzję o zakupie. Na tym etapie chodzi o zaspokojenie ciekawości bez planowania kolejnego brania.

FAZA 2: UŻYWANIE TOWARZYSKIE

To etap, w którym działanie substancji kojarzy się z czymś przyjemnym, skutki jej działania odbierane są wyłącznie pozytywnie - nastolatek doświadcza rozluźnienia, czuje się bardziej śmiały, ma poczucie łatwiejszego nawiązywania kontaktów z innymi. W tej fazie często sam dba o zaopatrzenie się w substancję, nie czeka aż zostanie poczęstowany. Od skutków działania substancji uzależnia to, czy będzie fajnie.

FAZA 3: NADUŻYWANIE (częste poszukiwanie dobrego nastroju)

Nastolatek odkrywa, że substancja zmienia jego samopoczucie. Uczy się, że kiedy ją zażyje wszystko się zmienia. Zmienia, ale tylko na chwilę - problemy się nie rozwiązują. Substancja przestaje działać i wraca to, od czego chciał uciec więc pojawia się chęć ponownego zażycia. W tej fazie zaczynają się kłopoty ponieważ potrzebne są coraz większe ilości substancji niezbędnej do szybkiej zmiany nastroju, co wiąże się z potrzebą zdobywania na nią pieniędzy, ale tu też pojawiają się pierwsze konsekwencje w postaci kłopotów zdrowotnych, problemów z koncentracją i pamięcią, gorsze wyniki w szkole.

FAZA 4: UZALEŻNIENIE (ciągłe zażywanie substancji)

Mimo, że substancja wyrządza coraz większe szkody i jej zażywanie przynosi poważne, widoczne straty, potrzeba jej zażywania jest nieodparta. Zażycie substancji daje chwilową ulgę, ale później pojawia się koszmar codziennego życia i gromadzących się problemów. Sposobem na ucieczkę od nich jest kolejne zażycie. W tej fazie niejednokrotnie substancja zażywana jest w sposób niemal nieprzerwany a jej zdobycie i zażywanie staje się dominujące.

Wyodrębnienie tych 4 faz pokazuje, że uzależnienie jest pewnym rozwijającym się procesem, nie następuje od "pierwszego razu". Jest wynikiem dłuższego i regularnego zażywania substancji. Najłatwiej je zatrzymać w fazie eksperymentowania i używania towarzyskiego, najtrudniej w fazie nadużywania i uzależnienia. Należy też pamiętać, że o ile skutki uzależnienia fizycznego mijają w dość krótkim czasie, po odtruciu organizmu, to skutki uzależnienia psychicznego wymagają uważności przez całe dalsze życie.

By zapobiec rozwojowi uzależnienia, warto wiedzieć jakie są typowe objawy zażywania substancji psychoaktywanych.

Zanim jednak przyjrzymy się im bliżej, uporządkujmy najbardziej znane substancje w pewne kategorie:

Środki tłumiące - w tej grupie odnajdziemy wyłącznie legalne środki, łatwo dostępne, mniej lub bardziej sporadycznie używane przez dorosłych, choć niestety nie tylko.

Środki tłumiące działają redukująco na ośrodkowy układ nerwowy choć w małych dawkach dają paradoksalnie wyraźne objawy pobudzenia, to duże dawki powodują senność, stupor a nawet śpiączkę.

W tej grupie substancji znajduje się alkohol, leki nasenne i uspokajające oraz środki wziewne.

Środki pobudzające - działają przeciwnie do środków tłumiących, pobudzają czynność ośrodkowego układu nerwowego (wyostrzają zmysły, powodują nadaktywność organizmu). Kategoria ta oprócz kokainy i amfetaminy obejmuje także tak bardzo rozpowszechnione środki jak nikotyna i kofeina.

Halucynogeny - w tej grupie znajdują się narkotyki bezpośrednio zaburzające czynności mózgu, dające efekty zniekształconego odbioru świata. Specyficzność narkotyków z tej grupy polega na niemożności przewidzenia efektu przy każdorazowym ich zażyciu. Zdarza się bowiem, że zamiast kolorowych wizji pojawiają się przerażające obrazy i przeżycia.

Do tej kategorii zaliczyć można LSD i marihuanę.

Opiaty - w małych dawkach wywołują stan euforii a w dużych stan zamroczenia. Opiaty są środkami silnie uzależniającymi natomiast mitem jest przekonanie, że jednorazowe ich użycie uzależnia. Opiaty to też ta grupa substancji, których dłuższe używanie skutkuje ciężkimi objawami abstynencyjnymi (czyli tymi, które pojawiają się po odstawieniu substancji). Najbardziej znanym narkotykiem z tej grupy jest heroina.

Sterydy - zapewniają przyrost masy mięśniowej i wagi ale także zwiększają poziom agresji. Występują w dwóch grupach - tabletek i płynów do injekcji. Ich przyjmowanie jest zagrożeniem dla gospodarki hormonalnej i prawidłowego funkcjonowania wątroby.

Jakie zatem objawy daje używanie poszczególnych substancji. Omówimy tę kwestię poniżej.

ALKOHOL:

Wygląd: ze względu na powszechność jego występowania nie powinno być większych trudności z jego rozpoznaniem.

Oznaki użycia: zapach, zaburzenia mowy, zaczerwienione lub "szklane" oczy, zaburzenia równowagi

Objawy używania: w pierwszej fazie podwyższona aktywność, głośne zachowanie, rozmowność; w drugiej - senność, wycofanie, wrogość, skłonność do agresji;

Ponadto - zaburzenia spostrzegania, oreintacji, osłabiony refleks, huśtawka nastrojów, urwane filmy, depresja, lęk, problemy somatyczne (między innymi: impotencja, zaburzenie czynności wątroby aż do marskości, uszkodzenia mózgu).

Przedawkowanie: zimna i wilgotna skóra, obniżona temperatura ciała, przyspieszona czynność serca, śpiączka. Przedawkowanie alkoholu może być przyczyną śmierci.

LEKI NASENNE I USPOKAJAJĄCE:

Wygląd: pigułki i kapsułki.

Oznaki użycia: słabe lub wyraźne uspokojenie, euforia, zaburzenia mowy, niepewny chód, zawroty głowy.

Objawy używania: odprężenie, popadanie w letarg, niepełna świadomość, zaburzenia widzenia, utrata koordynacji ruchowej, oszołomienie, zaburzenia toku myślenia, zapamiętywania i oceny sytuacji, huśtawka nastrojów, niepokój, depresja, trudności ze snem, stałe zmęczenie; nudności, zaparcia, suchość w ustach, osłabienie napięcia mięśniowego.

Przedawkowanie: Powolny, płytki i nieregularny oddech, zwężone źrenice na przemian z nieruchomymi i rozszerzonymi, obnizona temperatura ciała, bardzo niskie ciśnienie, słabo wyczuwalny puls, śpiączka. Przedawkowanie leków może być przyczyną śmierci.

ŚRODKI WZIEWNE:

Wygląd: środki wziewne mają postać płynów

Oznaki użycia: zapach rozpuszczalników, kichanie, kaszel, kaszel, krwotki z nosa, nudności, zapalenie spojówek, zaburzenia mowy.

Objawy używania: senność lub euforia, zawroty głowy, odrętwienie, zaburzenia koordynacji ruchowej, utrata łaknienia, opóźnione reakcje, nadwrażliwość na światło, przyspieszone tętno, bóle w klatce piersiowej, bóle stawów, bóle głowy, osłabienie mięśni, trudności z chodzeniem, ubytek wagi, drżenia, uszkodzenie wątroby i nerek.

Przedawkowanie: sen, stupor, niewydolność serca. Wdychanie tych środków może być przyczyną śmierci (często poprzez uduszenie podczas wdychania oparów z foliowej torebki nałożonej na twarz).

KOKAINA:

Wygląd: jasnobrązowe kuleczki, białe okruchy lub "kamyki", często pakowane w fiolki

Oznaki użycia: pociąganie nosem, katar, nadpobudliwość, gadatliwość, niepokój psychoruchowy, rozszerzone źrenice.

Objawy używania: euforia, wzmożona aktywność, brak zmęczenia i łaknienia, przyspieszenie czynności serca, podwyższone ciśnienia, lęk;

Drżenia, bóle głowy, bladość, słaby puls, nudności, wymioty, podwyższona temperatura, pocenie;

huśtawka nastrojów, halucynacje, wyczerpanie, brak łaknienia lub na przemian z intensywnym głodem, impotencja, nieregularne tętno.

Przedawkowanie: majaczenie; szybki, nieregularny, płytki oddech, drgawki, utrata przytomności. Przedawkowanie kokainy może być przyczyną śmierci.

AMFETAMINA:

Wygląd: pigułki, tabletki, kapsułki, biały proszek, kostki, kryształki.

Oznaki użycia: spotęgowana energia, poczucie mocy, bezsenność, brak łaknienia, rozszerzone źrenice, przyspieszona czynność serca, szybki oddech, moczopęd, zawroty głowy, suchość w ustach, biegunka, bóle klatki piersiowej, omdlenia, wychudzenie, wysypka, zaburzenia psychiczne.

Przedawkowanie: wysoka temperatura, drgawki, śpiączka, krwawienie z naczyń mózgowych. Przedwkowanie amfetaminy może być przyczyną śmierci.

HALUCYNOGENY:
MARIHUANA, HASZYSZ

Wygląd: marihuana występuje w postaci suszu z drobnych liści, skrętów; haszysz ma postać brązowych lub czarnych kulek i kostek.

Oznaki użycia: Słodkawa woń oddechu, włosów i ubrania, euforia, zaczerwienione oczy, kaszel, zwiększony apetyt.

Objawy używania: osłabienie wewnętrznych hamulców, senność, odprężenie, zaburzona ocena sytuacji, opóźniony czas reakcji, halucynacje, urojenia, uczucie paniki, pobudzenie; przy długotrwałym używaniu - zmniejszona energia, apatia, niemożność skupienia uwagi, upośledzona zdolność do komunikowania się, zaburzenia koncentracji;

Przyspieszone bicie serca, sychość w ustach i gardle, przewlekłe zapalenie oskrzeli i krtani, astma, zapalenie gardła. Przedawkowanie raczej się nie zdarza.

LSD:

Wygląd: pigułki, kostki cukru lub papierki nasączone roztworem LSD, które się połyka.

Oznaki użycia: zaburzenia w postrzeganiu rzeczywistości, urojenia, lęk, panika, rozszerzone źrenice

Objawy używania: Prszyspieszone bicie serca, podwyższone ciśnienie, podwyższona temperatura, drżenia, ślinotok, nudności, utrara kontroli nad napięciem mięśniowym.

Przedawkowanie raczej nie występuje.

OPIATY:
Heroina:

Wygląd: biały lub brązowy proszek do palenia, wciągania przez nos lub wstrzykiwania

Oznaki użycia: zwężone źrenice, opadająca głowa, opadające powieki, wilgotne oczy, swędzenie lub pieczenie skóry, ślady nakłuć.

Objawy używania: uczucie odprężenia i senność lub wzmożona aktywność, zawroty głowy, osłabienie, kłopoty z koncentracją, apatia, nudności, wymioty, potliwość, zwiększone wydalanie moczu. Przy większych dawkach objawy nasilają się ale też dołącza się powolny, płytki oddech, obniżone ciśnienie krwi, zwolniona czynność serca. Przy długotrwałym użyciu następuje wyniszczenie fizyczne i psychiczne, huśtawka nastrojów, zaparcia, blizny po wstrzyknięciach.

Przedawkowanie - szpileczkowate źrenice, zimna i wilgotna skóra, niskie ciśnienie, nieregularne tętno, głeboki sen. Przedawkowanie może być przyczyną śmierci.

STERYDY:

Wygląd: tabletki, kapsułki, fiolki z płynem do injekcji

Oznaki używania: Nagły przysrost masy mięśniowej, zaczerwieniona i napuchnieta skóra, ciężka postać trądziku, obrzęk twarzy i szyi, wypadanie włosów, żółtaczka, fioletowe lub czerwone plamy na ciele, drżenia, ciemniejszy odcień skóry, przykry zapach z ust, gwałtowne lub agresywne zachowanie.

Oznaki używania: przyrost mięśni i masy ciała, zatrzymanie płynów, wysokie ciśnienie, zaburzony rytm snu, porost włosów na ciele, osłabienie popędu płciowego, obkurczenie jąder, bezsenność, nadaktywność;

U dziewcząt - zaburzenia cyklu miesiączkowego, widoczne owłosienie na twarzy, obniżenie głosu;

Przedawkowanie się nie zdarza.

Celem tej pierwszej części artykułu było przybliżenie tego czym jest uzależnienie a także jakie zachowania mogą być drogą do niego. Chciałam również usystematyzować informacje dotyczące działania różnych substancji psychoaktywnych i objawów świadczących o ich zażyciu czy używaniu.

W drugiej części zajmiemy się tym, co jeszcze może być dla rodziców ważnym sygnałem ostrzegawczym.

Pisząc te artykuł korzystałam z dwóch książek, spośród wielu dostępnych na rynku:

1. T. Dimoff, S. Carper "Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki"
2. M. Pasek "Narkotyki przy tablicy"