IT-SELF Małgorzata Osipczuk, www.it-self.pl, www.terapia-par-wroclaw.com

Portal Pomocy Psychologicznej

E-book
Psychoterapia po ludzku

Stowarzyszenie INTRO

E-book
E-pomoc
Psychologiczna pomoc w Internecie
teoria i praktyka

Stowarzyszenie INTRO

Programy pomocy

Artykuły

Czwartek 21 listopada 2024

CO TO JEST RODZINA DYSFUNKCJONALNA?

Źródło: www.psychotekst.pl

Bardzo ważne jest z jakiej rodziny pochodzisz i w jakiej żyjesz. Czy zdążasz w kierunku zdrowia, czy też zauważasz, że "coś jest nie w porządku". Rodzina jest źródłem siły i stanowi podstawę Twojej tożsamości. Przyjrzyj się opisowi funkcjonowania zdrowej i dysfunkcjonalnej rodziny, być może zauważysz ważne dla Twojej rodziny i Ciebie nowe informacje.

Rodzina dys-funkcjonalna

Rodzina dysfunkcjonalna to, najkrócej mówiąc, rodzina, która nie spełnia swoich funkcji. To rodzina, która poprzez zaburzone relacje, zasady, role czy komunikację nie zapewnia swoim członkom możliwości zdrowego i pełnego funkcjonowania. Mianem rodziny dysfunkcjonalnej określa się często rodzinę, gdzie jedna lub kilka osób jest uzależnionych (np. od alkoholu, leków, narkotyków, pracy, jedzenia, itd.), w której dochodzi do przemocy lub też któryś z jej członków nie może realizować swojej roli ze względu na doświadczane zaburzenia psychiczne. Bez względu na to, czy zaburzona jest to jedna, czy wiele osób, problem dotyczy całej rodziny, ponieważ rodzina funkcjonuje jako całość i jest czymś więcej niż tylko sumą części. Członkowie rodziny wzajemnie oddziałują na siebie.

Trochę o budowlance...

Każda rodzina ma swoich architektów, są nimi kobieta i mężczyzna decydujący się na wspólny związek. To oni, na sobie, swoich przekonaniach, wartościach i ograniczeniach budują wzajemną relację i zasady, na jakich rodzina będzie działać. W tę relację wchodzą dzieci wnosząc swój wkład w to, jak rodzina będzie wyglądać, ale dzieci przychodzą do już istniejącej relacji. Ty też tworząc związek przynosisz ze sobą bagaż z rodziny, z której pochodzisz. Tak naprawdę relację tworzysz z drugą osobą, ale czerpiesz z doświadczeń całego swojego życia, ze wzorców swoich rodziców i dziadków. Niestety, często są to działania nieświadome i być może w sposób nieświadomy odtwarzasz trudności relacji swoich rodziców w kolejnym pokoleniu, w swojej rodzinie. To nie jest wyraz złej woli, lecz raczej nieumiejętność, czy zły sposób radzenia sobie z zadaniami, jakie stoją przed każdą rodziną. Posługujesz się takimi narzędziami, jakie masz i wykorzystujesz sposoby radzenia sobie, jakie znasz.

Bezpieczeństwo i rozwój w rodzinie

Zdrowa rodzina pozwala dzieciom wzrastać i budować dojrzałą, zdrową tożsamość. Jednym z podstawowych zadań rodziny jest zapewnienie bezpieczeństwa i rozwoju. Rodzice dają dzieciom dach nad głową, jedzenie, ubranie, spokój, dbają o ich zdrowie, ale też pozwalają czuć się bezpieczne poprzez swoją kochającą obecność. To taka postawa, która daje poczucie, że rodzice są, że można na nich się oprzeć, że można liczyć na ich miłość i że to się nie zmieni. Rodzice poprzez dbanie o ciała i uczucia dzieci pozwalają im wzrastać i rozwijać się. W zdrowej rodzinie rodzice także mogą czuć się bezpieczne, mogą realizować swoje możliwości, dążyć do wyznaczonych celów osobistych i rodzinnych. Partnerzy związku znajdują w sobie oparcie, ufają sobie.

Inaczej wygląda życie w rodzinie dysfunkcjonalnej. W sytuacji, gdy jedna z osób nie funkcjonuje w zdrowy sposób, np. nadużywa alkoholu, partnerzy nie mogą sobie ufać, ani na siebie liczyć. Nie może być mowy o zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego a często też fizycznego. Niejednokrotnie, pozostają niezaspokojone podstawowe potrzeby: snu, jedzenia, schronienia, zdrowia, bliskości. Życie w takiej rodzinie naraża jej członków na długotrwały stres i liczne urazy emocjonalne. Mogą pojawiać się choroby psychosomatyczne, np. wrzody, nadciśnienie czy ogólny brak odporności. Brak bezpieczeństwa przejawia się też w złym funkcjonowaniu emocjonalnym. Dominujące stają się uczucia lęku, złości, poczucia winy, nieufności, smutku czy żalu. W sytuacji, gdy podstawowe potrzeby nie są zaspokojone, nie ma miejsca na rozwój własny i realizowanie swoich celów. Wszystkie siły skoncentrowane są na walce o przetrwanie.

Co wolno a czego nie wolno...

W zdrowej rodzinie obowiązują zdrowe zasady, osoby mogą swobodnie wyrażać swoje opinie, mówić o uczuciach. Wszystkie uczucia są dobre i mogą być ujawniane. Ważne jest wszystko, co myśli, mówi i czuje druga osoba i nie stanowi to zagrożenia dla nikogo. Poszczególne osoby są świadome tego, co czują i potrafią odróżnić uczucia swoje od cudzych. Rodzina nie boi się zauważać problemów i o nich rozmawiać, nie ma tematów tabu. Zarówno podobieństwa jak i różnice między osobami w rodzinie są akceptowane, a kompromisy ustanawiane są poprzez negocjację, lub uczciwą walkę, gdzie każdy kieruje się chęcią współpracy. Gdy każdy może być sobą i ludzie mogą się spotkać tacy, jakimi są, jest miejsce na prawdziwą intymność, na prawdziwą bliskość dwóch różnych osób.

Milczenie lub zaprzeczanie swoim uczuciom, czy problemom rodziny jest ważną zasadą rodzin dysfunkcjonalnych. Ta reguła zabezpiecza przed ujawnieniem negatywnych uczuć, związanych np. z uzależnieniem rodzica, które traktowane jest jak "tajemnica rodzinna". Milczenie i zaprzeczanie pozwala nie pamiętać o własnych uczuciach, o trudnych doświadczeniach i uniemożliwia odczuwanie pełnej radości czy smutku. W rodzinie dysfunkcjonalnej nie ma miejsca na różnicę zdań, to od razu prowadzi do konfliktu i przemocy. W relacji, gdzie nikt nie wie, co czuje i nie ma prawa być sobą, prawdziwa bliskość jest niemożliwa i zagrażająca.

Role i granice w rodzinie

Żyjąc w zdrowej rodzinie każdy ma prawo być tym, kim chce, jeśli to nie krzywdzi innych osób. Może pozwolić sobie na bycie sobą. Wie, czego pragnie i tym się kieruje. W rodzinie dysfunkcjonalnej osoby mogą "zlewać się" ze sobą i wtedy żyją życiem innych zapominając o sobie, swoich uczuciach i potrzebach. Mogą też próbować się "odciąć" od innych. W każdej z tych sytuacji zachowują się zależnie od rodziny a nie od siebie samego. Osoby w rodzinach dysfunkcjonalnych podejmują różne role potrzebne rodzinie i zapominają o tym, czego tak naprawdę pragną.

Słowo na koniec...

Każda rodzina zdrowa, czy dysfunkcjonalna jest postawiona przed podobnymi zadaniami i każda może przeżywać trudności w ich realizacji. Również i zdrowa rodzina może nie spełniać swoich funkcji, jednak są to problemy przejściowe i rodzina sama, lub przy pomocy terapeuty odnajduje nowy, lepszy sposób poradzenia sobie. Jeżeli rozpoznajesz w swojej rodzinie cechy dysfunkcjonalne to prawdopodobnie obserwujesz niektóre z nich także u siebie samego. Każdy z nas jest trochę taki jak rodzina, z której pochodzi. To nie jest wyrok, raczej dziedzictwo. W rodzinie, która nie spełnia swoich funkcji bardzo trudno jest budować dojrzałą tożsamość. Trudno być pewnym samego siebie i swoich działań, trudno budować udane relacje i trudno dbać o siebie. Jeśli chcesz, możesz przestać grać według reguł dysfunkcjonalnej rodziny, możesz przerwać barierę milczenia i podjąć trud terapii. Nie jest to łatwe, ale myślę, że warto.