Ten moment, w którym osoba uwikłana w przemocową relację podejmuje decyzję o uwolnieniu się z niej, uznawany jest za moment największego wzrostu ryzyka ZAGROŻENIA ŻYCIA tej osoby.! Dlaczego? Czytaj dalej.

Dramatyczne wydarzenia z 13 grudnia 2021: w Gdańsku ginie 25-letnia Joana. Wyskakuje z okna, ratując się przed pożarem, który rozniecił jej chłopak odcinając drogę ucieczki, gdyż prawdopodobnie postanowiła od niego odejść. Chłopak następnie sam popełnia samobójstwo, rzucając się pod pociąg. Wiadomo jest, że tuż przed tym zdarzeniem Joana postanowiła wrócić do rodzinnego domu zamiast udać się z chłopakiem w planowaną podróż do Niemiec. Nie wiadomo, co dokładnie działo się wcześniej. Matka Joany jest jednak przekonana o tym, że związek psuł się od jakiegoś czasu, a chłopak jej córki roztaczał nad nią coraz większą kontrolę, starając się m.in. ograniczyć jej relacje z bliskimi i otoczeniem.

Takie zjawisko (w powyższym przypadku wymagające oczywiście potwierdzenia w śledztwie) występuje bardzo często w relacjach przemocowych i jest jedną z głównych przyczyn "uwikłania", czyli sytuacji, która uniemożliwia ofierze podjęcie decyzji o zakończeniu relacji. Zjawisko to zostało nazwane opresyjną kontrolą. Opresyjna kontrola została uwzględniona na liście działań przemocowych w Konwencji Stambulskiej, a w Wielkiej Brytanii znalazła miejsce w prawodawstwie.

Opresyjna kontrola obejmuje szereg działań, takich jak: napaść, groźby, poniżanie i zastraszanie, kłamstwa, manipulacja lub inne, które mają na celu skrzywdzenie, "ukaranie" lub zastraszenie ofiary. Sprawca dąży do uzależnienia ofiary poprzez odizolowanie jej od wsparcia, wyzysk, pozbawienie niezależności i uregulowanie jej codziennych zachowań zgodnie z własnym życzeniem.

!W sytuacji, w której następuje niespodziewana utrata lub zachwianie tej kontroli, sprawca podejmuje gwałtowne działania, które mają na celu odzyskanie jej. Sprawca wpada we wściekłość i desperację, a czasem nawet poczucie niesprawiedliwości i wielkiej, osobiście doznanej krzywdy. W skrajnych przypadkach podejmuje planowe kroki w celu zamordowania ofiary.! Zdarza się, że później sam popełnia samobójstwo. Jak zwraca uwagę włoska badaczka dr Romito, w przypadku wcześniejszej przemocy stosowanej przez zabójcę w związku, nie występuje w zasadzie coś takiego jak "zbrodnia w afekcie". Niestety, często za taką zostaje uznana, a sprawca odgrywa rolę nieszczęśliwca, który "zabił z miłości".

OSIEM KROKÓW OD MIŁOŚCI DO ZBRODNI

Brytyjska badaczka, kryminolożka i wykładowczyni uniwersytecka dr Jane Monckton Smith przeanalizowała ponad 370 przypadków zabójstw kobiet w Wielkiej Brytanii. Na ich podstawie wyodrębniła w związkach przemocowych osiem etapów zakończonych śmiercią ofiary:

1. Etap "byłych związków" sprawcy - partnerka nie zna historii lub nie wierzy w przemocową przeszłość sprawcy, wcześniejszą karalność lub zarzuty w związku z przestępstwami wobec poprzedniej partnerki, nadużycia, stalking czy przemoc. Zdarza się, że tego etapu nie ma, bo sprawca jest w pierwszym związku.
2. Wczesny etap związku - uczucie szybko przekształca się w poważne deklaracje, wczesne wyznania miłosne. Pojawia się też zazdrość i zaborczość w stosunku do partnerki.
3. Etap głębszego związku - rozwijają się relacje oparte na opresyjnej kontroli i całkowitym podporządkowaniu ofiary. Sprawca zaczyna kontrolować ofiarę pod każdym względem np. finansowym, emocjonalnym i społecznym.
4. Wyzwalacz - nieprzewidziana sytuacja, która zagraża dalszej kontroli nad ofiarą np. rozstanie, choroba, kłopoty finansowe itp.
5. Eskalacja przemocy - działania sprawcy przybierają na sile i częstotliwości w celu odzyskania kontroli nad ofiarą. Pojawiają się groźby, prześladowanie, prośby o powrót czy też szantaż samobójstwem. Na tym etapie pojawia się też stalking sądowy.
6. Zmiana w sposobie myślenia sprawcy - na tym etapie narasta poczucie niesprawiedliwości i chęć rozwiązania problemu. Sprawca podejmuje decyzję, czy poszuka nowej ofiary, czy też będzie się mścił lub nawet pozbawi ofiarę życia.
7. Planowanie - tu sprawca przemocy zastanawia się jak to zrobi, kupuje broń lub narzędzie, poszukuje okazji na spotkanie z ofiarą sam na sam, zaczyna stosować stalking i groźby.
8. Zabójstwo - ostatni etap, realizacja planu, zabójstwo najczęściej ze szczególnym okrucieństwem. Zdarza się, że przy okazji zabójstwa byłej partnerki ginie też dziecko lub inny członek rodziny, a czasami sprawca popełnia samobójstwo. Niektóre sytuacje bywają związane z zaginięciem ofiary.
   Kolejne etapy mogą być bardzo zróżnicowane w czasie.

!CHROŃ SIĘ PRZED UWIKŁANIEM!

• Podchodź z dystansem do przejawów zazdrości - osoba zakochana na początkowym etapie związku może odbierać zazdrość jako dowód miłości. Jednak zazdrość jest uczuciem naturalnym tylko do momentu, w którym nie narusza wolności osobistej i godności drugiej osoby. Zdrowy związek budowany jest w oparciu o wzajemne zaufanie.
• Dbaj o relacje ze światem, uważaj na wszelkie działania, które mają na celu odcięcie Cię od bliskich i znajomych. Nie poświęcaj własnej niezależności i pasji dla "dobra związku" - uważaj na szantaż emocjonalny.
• Nie wierz w "dobre zmiany", przeprosiny i kwiaty po tym, gdy ktoś Cię zaatakował i zranił, fizycznie bądź emocjonalnie. One służą omamieniu Cię. Przemoc opiera się na cyklach, które z czasem zagęszczają się oraz na manipulacyjnym budzeniu poczucia winy w ofierze.
• Kiedy czujesz, że ktoś próbuje przejąć kontrolę nad Twoim życiem i podejmujesz decyzję o zmianie - działaj bardzo ostrożnie, nie ujawniaj swoich zamiarów, przed podjęciem działań zadbaj o swoje bezpieczeństwo. Pamiętaj: jesteś w nierównej grze, a stawką jest Twoje bezpieczeństwo i zdrowie. A może nawet i życie.
  
  

Deklaracja dostępności

Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele - Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG
Stowarzyszenie "Intro" 2021 - 2022